Azerbeidzjan, officieel de Republiek Azerbeidzjan, is het grootste en dichtst bevolkte land in de Kaukasus. Azerbeidzjan ligt op de grens van Oost-Europa en West-Azië. Het land grenst aan de Kaspische Zee in het oosten, Iran in het zuiden, Armenië in het westen, Georgië in het noordwesten en Rusland in het noorden. De Azerbeidzjaanse exclave Nachitsjevan grenst aan Iran in het zuid- en zuidwesten, Turkije in het westen en Armenië in het noordoosten. Ook tientallen eilanden in de Kaspische Zee behoren territoriaal gezien tot Azerbeidzjan.
De waterscheiding van de Kaukasus, die dwars door Azerbeidzjan loopt, wordt traditioneel beschouwd als de grens tussen Europa en Azië.
De Democratische Republiek Azerbeidzjan, de eerste democratische en seculiere republiek in de islamitische wereld, werd opgericht in 1918, maar in 1920 door de Sovjet-Unie heroverd. Azerbeidzjan herkreeg zijn onafhankelijkheid in 1991. Kort daarna brak de oorlog in Nagorno-Karabach uit. Azerbeidzjan verloor de controle over Nagorno-Karabach (waar vooral Armeniërs wonen), het gebied eromheen, en de regio's Karki, Yukhary Askipara, Barxudarl? en Sofulu. Nagorno-Karabach is niet diplomatiek erkend. Het wordt beschouwd als een de jure deel van Azerbeidzjan.
Azerbeidzjan kenmerkt zich door de grote verscheidenheid aan landschappen. Meer dan de helft van de landmassa van Azerbeidzjan bestaat uit bergruggen, bergkammen en plateaus die oplopen tot een hoogte van 400 tot 1000 meter boven zeeniveau, met inbegrip van het Midden- en Nederlaagland. Op sommige plaatsen is de hoogte 100 tot 120 meter, en op nog andere 0 tot 50 meter en hoger (Qobustan en Apsjeron). De rest van het terrein in Azerbeidzjan bestaat uit vlakten en laaglanden. Hypsometrische plekken in de Kaukasusregio variëren van ongeveer - 28 meter aan de Kaspische Zeekust tot 4.466 meter (Bazardüzüpiek).
Rivieren en meren vormen het belangrijkste deel van de watersystemen in Azerbeidzjan. Ze zijn over een lange geologische tijdlijn gevormd. Dit blijkt met name uit restanten van oude rivieren die door het hele land gevonden zijn. De watersystemen veranderen voortdurend door de natuurlijke krachten en via menselijke industriële activiteiten. Kunstmatige rivieren zoals grachten en vijvers vormen een deel van de watersystemen.
Er zijn 8.359 rivieren van diverse lengtes in Azerbeidzjan. 8.188 van de rivieren zijn minder dan 25 kilometer lang. Slechts 24 rivieren zijn meer dan 100 kilometer lang. De Koera en Aras, de meest bekende rivieren in Azerbeidzjan. De rivieren die rechtstreeks uitmonden in de Kaspische Zee ontspringen vooral op de noordoostelijke helling van de Grote Kaukasus en het Talyshgebergte, en langs de laaglanden van Samur-Devechi en Lenkeran.
De watertoevoer in Azerbeidzjan is lager dan het gemiddelde in de wereld met ongeveer 100.000 m³ per jaar water per km². Alle grote waterreservoirs zijn gebouwd op de Kura rivier. De hydrografie van Azerbeidzjan behoort in principe tot de Kaspische Zee.
De werelderfgoedlijst van de UNESCO beval cultureel en natuurlijk erfgoed dat wordt beschouwd als onvervangbaar, uniek en eigendom van de hele wereld en waarvan het van groot belang wordt geacht om te behouden
De Werelderfgoeden in Azerbeidzjan:
Ommuurde stad Bakoe met Paleis van de Shirvanshah en Maagdentoren
Cultuurlandschap en rotskunst in Nationaal Park Gobustan
De Safawiden, die in de 16e eeuw aan de macht kwamen, vervolgden de Sjirvansjahs en legden het sjiisme op aan de soennitische bevolking en streed tegen het soennitische Ottomaanse Rijk. Na de val van de Safawiden rond 1722 ontstonden verschillende kleine kanaten in het gebied dat nu Azerbeidzjan wordt genoemd. Deze kanaten verkeerden voortdurend in staat van oorlog met elkaar en konden zo geen vuist maken tegen omringende mogendheden. Het Russische Rijk, dat door de Kaukasusoorlog zijn invloedssfeer steeds verder over de Kaukasus verspreidde, bereikte daarop ook het Azerbeidzjaanse gebied. Aan de andere zijde verkreeg Nadir Sjah, soms met hulp van de Russen steeds meer macht en wist de Ottomanen terug te dringen uit de Kaukasus. Na de regeringsperiode van zijn zoon Karim Khan, kwam de dynastie van de Kadjaren in 1779 aan de macht. De Russische tsaren loerden echter op de Perzische bezittingen in de Kaukasus, hetgeen aanleiding gaf tot de Russisch-Iraanse Oorlogen, die uitmondden in het Verdrag van Golestan (1813) en het Verdrag van Torkamanchai (1828). Bij het laatste verdrag werd Perzië gedwongen om het Kaukasische deel van het rijk (het Erivankanaat, Nachitsjevankanaat en de overgebleven delen van het Talysjkanaat) op te geven en kwam Azerbeidzjan in handen van de Russen. De zuidelijke grens werd vastgesteld als lopend langs de Arasrivier.
De Russen bestuurden het gebied oorspronkelijk vanuit verschillende militaire districten, maar in 1846 werd het gouvernement Sjemacha ingesteld met Sjemacha als bestuurlijk centrum. Na een verwoestende aardbeving in 1859, waarbij de stad zwaar getroffen werd, verplaatsten de Russen hun machtsbasis naar Bakoe (waar het tot op heden is gebleven) en hernoemden het gouvernement naar gouvernement Bakoe.
Mammed Amin Rasulzade was een van de leiders van Democratische Republiek Azerbeidzjan in 1918 en wordt gezien als de nationale leider van Azerbeidzjan.
Nadat het Russische Rijk instortte als gevolg van de Russische Revolutie en de Russische Burgeroorlog uitbrak, richtte Azerbeidzjan samen met Armenië en Georgië de mensjewistische Transkaukasische Federatieve Republiek op in februari 1918, maar reeds in mei van dat jaar viel deze uiteen en verklaarde Azerbeidzjan zich onafhankelijk als de Democratische Republiek Azerbeidzjan (Az?rbaycan Xalq Cümhuriyy?ti) als eerste seculiere moslimstaat ter wereld (een parlementaire republiek). De republiek had echter geen grote militaire middelen om de oprukkende bolsjewieken tegen te houden en na 23 maanden viel het Elfde Rode Leger in april 1920 het gebied binnen en veroverde het.
Op 28 april 1920 werd in Bakoe de communistische Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek opgericht. In 1922 werd het Azerbeidzjaanse gebied echter opnieuw samengebracht met de Armeense en Georgische gebieden in de Transkaukasische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek, die onderdeel werd van de in dat jaar ingestelde Sovjet-Unie. Na 14 jaar werd deze Sovjetrepubliek in 1936 echter weer opgesplitst en werd de Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek opnieuw ingesteld als een van de 12 Sovjetrepublieken (na 1945 werden dit er 15).
In de jaren 40, tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog vormden de olievelden rond Bakoe een belangrijke hulpbron voor de strijdende partijen aan het oostfront. Bijna 800 000 Azerbeidzjanen[bron?] vochten aan de zijde van de Sovjets tegen nazi-Duitsland. Om de olievelden van de Kaukasus en Bakoe in handen te krijgen werd door Adolf Hitler Operatie Edelweiss opgezet, maar bij Mozdok in de Noordelijke Kaukasus staakte de opmars. Door de verloren Slag om Stalingrad verloren de Duitsers ook de Slag om de Kaukasus en moesten zich weer terugtrekken. Pogingen van de Duitsers om gevluchte Azerbeidzjaanse politieke figuren als Mammed Amin Rasulzade samen te brengen met Azerbeidzjaanse krijgsgevangenen in Berlijn om zo hun medewerking te verkrijgen liepen ook op niks uit. In 1941 had de Sovjet-Unie samen met de Britten de Anglo-Sovjetinvasie van Iran uitgevoerd om de Duitsgezinde Reza Sjah te verdrijven en de olievelden veilig te stellen. Na de oorlog werd met hulp van de Sovjet-Unie het Volksbestuur van Azerbeidzjan ingesteld in Iraans Azerbeidzjan, dat echter al in 1946 weer werd ingenomen door Iran, nadat de Sovjet-Unie haar steun had opgezegd onder druk van de Verenigde Staten, die toen steeds invloedrijker in Iran werden. De Azerbeidzjaanse leider Jafar Pisjevari van het volksbestuur, die toch al niet werd vertrouwd door Stalin, stierf al snel daarop onder verdachte omstandigheden.
Na de dood van Stalin en de destalinisatie werd vanaf de jaren 50 de industrialisatie en de urbanisatie steeds verder doorgezet. Maar het atheïsme werd ook steeds verder doorgezet met anti-islamistisch beleid. Ook de russificatie kwam steeds sterker tot uiting onder het mom van de \\"Sovjetnatie\\"vorming. Vanaf de jaren 60 verdween de dominantie van de Azerbeidzjaanse olie door kolossale nieuwe vondsten in onder andere West-Siberië en kwam de economie van de Sovjetrepubliek, die voor een groot deel hierop dreef, steeds meer onder druk te staan. Na de Tadzjiekse SSR kende de Azerbeidzjaanse SSR de laagste groei van alle Sovjetrepublieken.
Een ander probleem vormde het opkomende nationalisme. Etnische spanningen tussen met name Azerbeidzjanen en Armenen kwamen steeds vaker voor, maar geweld werd onderdrukt. Om de groeiende structurele crisis het hoofd te bieden, stelden de Sovjets in 1969 Heyd?r ?liyev aan als eerste secretaris van de Communistische Partij van Azerbeidzjan. ?liyev, die het gebied meer dan 30 jaar zou besturen en een eigen clan instelde in 2003, door zijn zoon ?lham ?liyev op de troon te zetten, wist een tijdlang de economie uit het slop te trekken door alternatieve sectoren zoals de gas, katoen, staal, ijzererts, cement, textiel, machine en chemische industrie te promoten, om zo de afhankelijkheid van olie te verminderen. Ook beperkte hij de Russische invloed door de leden van zijn regering grotendeels te vervangen door Azerbeidzjanen. Hij wist ook carrière te maken binnen het communistische stelsel en in 1982 betrad hij de hoogste positie die ooit door een moslim in de Sovjet-Unie was bekleed, door lid te worden van het Politbureau in Moskou. In 1987, bij de aanvang van de perestrojka, moest hij echter onder druk van Michail Gorbatsjov aftreden, omdat hij diens hervormingen tegenwerkte. In 1988 brak het Karabach-conflict uit (zie verder), die leidde tot een grondoorlog met Armenië in 1991.
De roep om onafhankelijkheid werd eind jaren 80 steeds groter. In 1989 ontstond de politieke partij Volksfront van Azerbeidzjan als tegenwicht tegen de communistische partij. Deze partij viel echter al snel uiteen in een gematigde en een conservatief-islamitische tak. Op 20 januari 1990 vond Zwarte januari plaats in Bakoe, waarbij het Sovjetleger, dat bestond uit 26.000 troepen en gepantserde voertuigen, de hoofdstad Bakoe bestormde.[13] In de loop van Zwarte Januari, vielen Russische troepen de demonstranten aan en schoten in de menigte. De schietpartij duurde drie dagen. De noodtoestand, die was opgeroepen door Michail Gorbatsjov, duurde vier maanden. Volgens officiële bronnen kwamen 137 mensen om het leven (volgens de onofficiële bronnen 300 of meer)[14]. Deze datum wordt in Azerbeidzjan gezien als de geboortedag van de onafhankelijkheid.
Op 30 augustus 1991 riep Azerbeidzjan de onafhankelijkheid uit (rond dezelfde tijd als buurlanden Armenië en Georgië) en werd een presidentiële republiek. Als eerste president trad de communist Ayaz Mütallibov aan.
De inadequate opbouw van het Azerbeidzjaanse Leger en het verlies tijdens de oorlog werd president Mütallibov zwaar aangerekend en in maart 1992, na de val van Xocal?, dwong de Opperste Sovjet van Azerbeidzjan hem tot aftreden en schreef nieuwe presidentsverkiezingen uit. De communisten wisten echter geen goede kandidaat te vinden en de verkiezingen van juni 1992 werden daarop gewonnen met meer dan 60% van de stemmen door Abülfaz Elçibay van het Volksfront van Azerbeidzjan, een voormalige dissident en politiek gevangene. Onderdeel van zijn plannen vormde nauwere relaties met Turkije, geen deelname aan het GOS en betere relaties met de Azerbeidzjanen in Iran. Ondertussen had Heyd?r ?liyev zijn positie versterkt in Nachitsjevan, maar hij was uitgesloten van het presidentschap vanwege het feit dat hij ouder was dan 65. Elçibay kreeg echter binnen een jaar met dezelfde situatie te maken die zijn voorganger zijn positie kostte; de Armenen veroverden een vijfde van het Azerbeidzjanen grondgebied en meer dan een miljoen binnenlandse vluchtelingen (IDP\\\'s) kwamen naar Azerbeidzjan. In juni 1993 werd hij geconfronteerd met een militaire opstand tegen zijn bewind in de stad Gandzja onder leiding van kolonel Soerat Hoeseinov. Elçibay en zijn partij werden hoe langer hoe meer gemarginaliseerd als gevolg van de oorlog, de slechte economische situatie en de oppositie onder leiding van Heyd?r Aliyev. Aliyev kwam naar Bakoe en versterkte zijn positie daar nog verder en in augustus werd Elçibay door middel van een referendum afgezet. Tijdens de daaropvolgende presidentsverkiezingen van 3 oktober 1993 won ?liyev met een overweldigende meerderheid.
De oorlog met Armenië werd in 1994 afgesloten met een onofficiële wapenstilstand en het verlies van een 16% van het Azerbeidzjaanse grondgebied (volgens de CIA). Er vielen meer dan 25.000 slachtoffers en meer dan een miljoen Azerbeidzjanen en Armenen sloegen op de vlucht. Een van de meest bloedige gebeurtenissen vanuit het oogpunt van Azerbeidzjan vormde het Bloedbad van Xocal?.
Azerbeidzjan telt momenteel het hoogste aantal vluchtelingen van de twee landen; ongeveer 1 op de 11 Azerbeidzjanen is een vluchteling (770.000 binnenlandse vluchtelingen en 200.000 vluchtelingen uit Armenië op een bevolking van 8,5 miljoen volgens de Azerbeidzjaanse regering en de VN).[15]
Aliyev verkreeg als president steeds meer macht. In maart 1994 wist hij zich te ontdoen van een deel van de oppositie, waaronder kolonel Hoeseinov, door hen gevangen te zetten. In 1995 werd de voormalige militaire politie beschuldigd van het organiseren van een staatsgreep in samenwerking met rechtse Turkse nationalisten en werd ontbonden. In 1996 vluchtte de voorzitter van het parlement R?sul Quliyev naar het buitenland. Op deze wijze vestigde ?liyev zijn positie als absoluut heerser.
Onder Aliyevs bewind werden beperkte hervormingen doorgevoerd en werd het \\"contract van de eeuw\\" gesloten in oktober 1994, waarbij het olieveld Azeri-Chirag-Guneshli werd opengesteld voor exploitatie door BP en veel olie werd geëxporteerd. Hierdoor veerde de economie weer wat op, maar de groei werd sterk afgeremd door de corruptie en het nepotisme dat onder zijn bewind hoogtij vierde en de overige economische sectoren werden nauwelijks ontwikkeld. In 2001 trad Azerbeidzjan toe tot de Raad van Europa.
In oktober 1998 werd ?liyev herkozen, waarbij de oppositie hem van kiesfraude beschuldigde. Er volgde echter geen internationale veroordeling van de verkiezingen. Zijn tweede ambtstermijn werd opnieuw gekenmerkt door beperkte hervormingen, maar weer werd de olieproductie vooropgesteld, waarbij de positie van BP in Azerbeidzjan werd versterkt. Begin 1999 werd het Sjah Deniz-gasveld ontdekt, waarmee Azerbeidzjan de potentie kreeg om ook een grote gasexporteur te worden. In 2003 startte het werk aan de strategische Bakoe-Tbilisi-Ceyhanoliepijpleiding en de Zuid-Kaukasusgaspijpleiding, die respectievelijk in 2005 en 2006 gereed kwamen.
Heydar Aliyev werd ziek en in april 2003 stortte hij in op het politieke toneel, waarop hij niet meer publiekelijk verscheen. In de zomer vertrok hij naar de Verenigde Staten, waar hij op de intensive care werd geplaatst. In december overleed hij.
De daaropvolgende presidentsverkiezingen werden wederom als frauduleus beschouwd en brachten zijn zoon Ilham Aliyev aan de macht. De verkiezingen werden gekarakteriseerd door veel geweld en werden sterk veroordeeld door waarnemers. De oppositie is echter wel in kracht gegroeid onder Ilham Aliyev, daar velen het oneens zijn met de dynastieke presidentsopvolging.
bron: minbuza.nl
Help mee op de informatie op Landenalmanak.nl zo volledig en up to date te houden. Heb jij tips, aanvullingen of verbeteringen, laat het dan weten via het contactformulier. Ontbreken er foto's en heb jij foto's dit gebruikt mogen worden op de website, mail deze dan naar info(at)landenalmanak(punt)nl
De informatie op deze pagina is opgesteld om de verschillende landen te kunnen vergelijken. De informatie op deze site is echter onderhevig aan wijzigingen en kan daardoor gedateerd of niet langer juist zijn. Ga voor een daadwerkelijk vakantie nooit alleen uit van deze informatie en informeer altijd en tijdig bij de daarvoor gespecialiseerde instanties naar de laatste informatie over bijvoorbeeld vaccinaties, visa, geldzaken en andere items. De beheerder van deze site is nimmer verantwoordelijk voor gevolgen van het gebruik van deze informatie of verkeerde interpretatie hiervan.
0
